១. និយមន័យទស្សនវិជ្ជា
ពាក្យទស្សនវិជ្ជា មកពីពាក្យក្រិចថា« Philosophia »ដែលមានន័យថា « ការស្រលាញ់ចំពោះគតិ បណ្ឌិត»។ វាជាការស្វែងរកពុទ្ធិ និងការយល់ដឹងអំពីធម្មជាតិ សាកលលោក និងជីវិតមនុស្សប្រកបដោយការត្រិះរិះពិចារណាច្បាស់លាស់ ឬក៏អាចនិយាយម៉្យាងទៀតថា ជាការសិក្សាអំពីគោលគំនិតតាមរយៈពិនិត្យ មើលទស្សនាទាន ជាមូលដ្ឋានដូចជាការពិត អត្ថិភាព តថភាព ហេតុផល និងសេរីភាពជាដើម។ សាកលលោកដែលនៅជុំវិញមនុស្ស មានទំហំធំធេងណាស់ និងប្រកបដោយ ភាពអាថ៌កំបាំងគ្មាន ព្រំដែនគ្មានទីបំផុត។ មនុស្សគ្រាន់តែអាចពន្យល់បំភ្លឺអាថ៌កំបាំងរបស់វាបន្តិចម្តងៗ តែប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺគេមិន អាចយល់ដឹងអំពីវារហូតដល់ទីបញ្ចប់ឡើយ។ ទស្សនវិជ្ជាជារូបភាពតំណាងអោយសេចក្តីខិតខំព្យាយាមរបស់ មនុស្ស ក្នុងការស្រាវជ្រាវជាប្រចាំដើម្បីអោយដឹងនូវអ្វីៗ ដែលគ្មានទីបំផុត និងដើមហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់ដែល មានអត្ថិភាព។ តាមពិតជីវិតរស់នៅរាល់ថ្ងៃ របស់យើងស្ទើរគ្រប់គ្នា ពោរពេញទៅដោយបញ្ហា ដែលធ្វើអោយយើង មមាញឹក និងអំពល់ខ្វល់ខ្វាយ។ តែយូរៗម្តងយើងក៏សញ្ជឹងគិតអំពីវា ហើយក៏សួរសំណួរ ជាមូលដ្ឋានដែលនាំ យើងសួរបន្តមិនចេះចប់។ សំណួរនេះអាចទាក់ទងទៅនឹងទិដ្ឋភាពណាមួយនៃជីវិត។ ជាឧទាហរណ៏ នៅក្នុង នយោបាយមនុស្សយើងជជែកគ្នាគ្រប់ពេលជុំវិញពាក្យដូចជា« សេរីភាព សមភាព យុត្តិធម៌ »។ល។តែនៅ ពេលខ្លះមានអ្នកខ្លះសួរថាៈ «តើសេរីភាព មានន័យពិតប្រាកដយ៉ាងដូចម្តេចទៅ? តើសមភាព គេមានន័យដូច ម្តេច?»សំណួរបែបនេះអាចជាការសួរផ្ចាញ់ផ្ចាលដែលធ្វើឲ្យគេពិបាកឆ្លើយ។ គេអាចថា សេរីភាពនិងសមភាព មានភាពប្រឆាំង ឬមិនត្រូវគ្នា ពីព្រោះបើយើងទាំងអស់គ្នាមានសមភាព មានសេរីភាព យើងនឹងរស់នៅតាមតែ អ្វីដែលយើងចង់ តើនៅទីបំផុតវា នឹងមិននាំទៅរកភាពខុសគ្នាយ៉ាងច្រើន និងវិសមភាពទូទៅទេឬ?វាជាអ្វីដែល អាចត្រូវទប់ស្កាត់បានតាមរយៈអន្តរាគមន៏របស់រដ្ឋាភិបាលតែប៉ុណ្ណោះ។ បើវាពិតដូចការពន្យល់ខាងលើមែន ដូចនេះវាមិនជាការល្អទេ ដែលយើងនាំគ្នាគាំទ្រសេរីភាព និងសមភាពដោយឥតព្រំដែនកំណត់នោះ។ ការគិត នេះនាំឲ្យមានគំនិតផ្ទុយគ្នាមួយ។ នៅពេលមនុស្សចាប់ផ្តើមគិតដូចនេះ ពួកគេកំពុងចាប់ផ្តើមគិតបែបទស្សនវិជ្ជាហើយ។ ក្នុងករណីខាង លើនេះ គេចាប់ផ្តើមគិតអំពីអ្វីដែលគេហៅថា « ទស្សនវិជ្ជានយោបាយ » ។ គេអាចផ្តោតលើផ្នែកណាមួយនៃ សកម្មភាពរបស់មនុស្សដើម្បីចោទសួរសំណួរជាមូលដ្ឋាន ហើយចាប់ផ្តើមគិតអំពីទស្សនវិជ្ជាផ្នែកនោះ។ពួកមេ ធាវីនិយាយតែអំពីភាពមានកំហុស និងគ្មានកំហុស យុត្តិធម៌ ការកាត់ក្តីដោយត្រឹមត្រូវ។ល។ តែបើពួកគេណា ម្នាក់និយាយថា«នៅពេលយើងនិយាយអំពីយុត្តិធម៌ តើយើងចង់និយាយដូចគ្នា នឹងអ្វីដែលពួកអ្នកនយោបាយ ចង់និយាយដែរ ឬនៅពេលពួកគេ(អ្នកនយោបាយ)និយាយអំពីយុត្តិធម៌សង្គម ឬក៏វាមានន័យខុសគ្នា? មេធាវី ម្នាក់នេះកំពុងចាប់ផ្តើមធ្វើទស្សនវិជ្ជាអំពីច្បាប់ ។ គ្រូពេទ្យដែលសួរខ្លួនឯងថា « តើមានមនុស្សមិនចេះឈឺដែរ ឬទេ បើគ្មានទេតើពាក្យព្យាបាលមានន័យដូចម្តេចទៅ?» កំពុងចាប់ផ្តើមគិតទស្សនវិជ្ជាវេជ្ជសាស្រ្ត។ នៅគ្រប់ផ្នែកនៃសកម្មភាពរបស់មនុស្ស តែងមានទស្សនវិជ្ជាមួយរបស់វា ដូច្នេះអាចមានទស្សនវិជ្ជា វិទ្យាសាស្រ្ត ទស្សនវិជ្ជាសាសនា ទស្សនវិជ្ជាសិល្បៈ ។ល។ ត្រូវដឹងថាបើទស្សនវិទូនយោបាយម្នាក់សួរថា«អ្វី ជាសេរីភាព?» គេមិនគ្រាន់តែសួរនិយមន័យរបស់ពាក្យប៉ុណ្ណោះទេ។ សំណួររបស់គេមានន័យជ្រៅទៅហួស និយមន័យនេះឆ្ងាយ។ គេព្យាយាមស្វែងយល់អោយស៊ីជម្រៅឡើងអំពីទស្សនាទាននេះ និងរបៀបដែលវាមាន តួនាទីនៅក្នុងគំនិត និងការរស់នៅពិតរបស់យើង ព្រមទាំងវិធីផ្សេងទៀតដែលគេអាចប្រើវា ឬគ្រោះថ្នាក់ដែល អាចកើតមានពីការប្រើវា ព្រមទាំងរបៀបដែលវាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងទស្សនាទាននយោបាយសំខាន់ៗផ្សេងទៀត។ តែទោះជាយ៉ាងណាការបំភ្លឺ អំពីទស្សនាទាននេះ វាគ្រាន់តែជាផ្នែកសើៗ នៃទស្សនវិជ្ជាតែប៉ុណ្ណោះ។ ទស្សនវិទូល្បីៗពន្យល់ហេតុផលហួសពីនេះឆ្ងាយណាស់ ហើយចោទសួរទិដ្ឋភាពជាមូលដ្ឋានបំផុតអំពីអត្ថិភាព និងបទពិសោធន៏របស់យើង ។ យើងជាមនុស្សរស់នៅ ក្នុងពិភពលោកមួយ ដែលយើងមិនអាចពន្យល់អំពី កំណើតរបស់វាបាន។ លក្ខណៈសណ្ឋានជាមូលដ្ឋាន និងច្បាស់លាស់ជាងគេរបស់សាកលលោកគឺជា រចនា សម្ព័ន្ធមួយដែលផ្សំឡើងដោយកាល និងអាកាស(លំហ)។ វាផ្ទុកទៅដោយវត្ថុធាតុផ្សេងៗច្រើនអនេកក្នុងនោះ មានមនុស្សយើងមួយផងដែរ។ អ្នកទស្សនវិជ្ជាបានសួរសំណួរដូចជាថា «តើអ្វីជាកាល?» «តើអ្វីៗគ្រប់បែបយ៉ាង ដែលមានអត្ថិភាពពិតជាក់ស្តែងរួមទាំងមនុស្សផងដែរ គឺជាវត្ថុធាតុមួយហើយគ្មានអ្វីទៀតទេឬ ?» «តើមានអ្វី មួយដែលមិនមែនជាវត្ថុធាតុហើយមានអត្ថិភាពដែរឬទេ?» «បើដូច្នេះតើអ្វីជាធម្មជាតិនៃអត្ថិភាពនោះ? ដោយចេះតែសួរសំណួរយ៉ាងដូច្នេះ ពួកគេមិនគ្រាន់តែព្យាយាមស្វែងយល់ ឲ្យកាន់តែស៊ីជម្រៅឡើង ប៉ុណ្ណោះទេ តែពួកគេព្យាយាមយល់ដឹងជាមូលដ្ឋាន អំពីអ្វីដែលមានអត្ថិភាព ដោយរួមទាំងខ្លួនយើងផងដែរ។ ទស្សនវិជ្ជាជាការព្យាយាមស្វែងយល់ ប្រកបដោយវិចារណញ្ញាណបំផុត។ តើយើងអាចឆ្លើយសំណួរ ទាក់ទងនឹងខ្លួនយើងបានទាំងអស់ដែរឬទេ? តើយើងអាចយល់ដឹងអ្វីមួយបានពិតប្រាកដដែរឬទេ? បើអ្នកថា ដឹង តើធ្វើយ៉ាងណាទើបដឹងថាអ្នកដឹង?និយាយម៉្យាងទៀត តើយើងអាចដឹងថា យើងយល់ដឹងបានដែរឬទេ? សំណួរបែបនេះឈានចូលទៅជិតស្នូលទស្សនវិជ្ជាហើយ។ ក្រៅពីសួរអំពីពិភពជុំវិញយើង ទស្សនវិទូសួរ សំណួរទាក់ទងនឹងលក្ខណៈនៃការយល់ដឹងដោយវិញ្ញាណ បទពិសោធន៏និងការយល់ដឹងរបស់មនុស្ស។ ដូច្នេះ បើពិនិត្យមូលដ្ឋានគ្រឹះបំផុតរបស់វា ទស្សនវិជ្ជាបានអភិវឌ្ឍតាមផ្លូវមួយដែលមានសំណួរជាមូលដ្ឋានពីរ នៅជា ស្នូលគឺ សំណួរទីមួយ «តើអ្វីជាធម្មជាតិនៃអ្វីក៏ដោយឲ្យតែមានអត្ថិភាព?» ហើយទីពីរ«តើយើងអាចដឹងវាដោយ វិធីណា? » ការស្វែងរកចម្លើយចំពោះសំណួរទីមួយអំពីអ្វីដែលមានអត្ថិភាព និងធម្មជាតិនៃអត្ថិភាពបង្កើតជា មែកធាងមួយ នៃទស្សនវិជ្ជាដែលគេហៅថា ប្រាណវិទ្យា ។ការស្វែងរកសំណួរទីពីរ អំពីធម្មជាតិនៃពុទ្ធិនិងអ្វីដែល យើងអាចដឹង គេហៅថា ពុទ្ធិវិទ្យា។ ទស្សនវិជ្ជាបានអភិវឌ្ឍតាមផ្លូវពីរនេះអស់រយៈពេល រាប់សតវត្សរ៍ហើយ សំណួរបន្ទាប់បន្សំ ដែលបែកចេញពីវារួមផ្សំ បង្កើតជាចរន្តប្រវត្តិទស្សនវិជ្ជា។ នៅក្នុងចរន្តនេះមានផ្នែកតូចៗដ៏ សំខាន់ដូចជាទស្សនវិជ្ជាសីលធម៌ ទស្សនវិជ្ជានយោបាយ វិទ្យាសាស្រ្ត សោភ័ណវិទ្យា សាសនា ។ល។ ផ្នែក ទាំងនេះមានកន្លែងរបស់វា នៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាទាំងមូល ក៏ប៉ុន្តែសំណួរអំពី អត្ថិភាព និងតើយើងដឹងវាដោយ របៀបណា នៅតែជាសំណួរឈរមុខសំណួរផ្សេងទៀត ដែលកើតចេញពីផ្នែកទាំងនេះ។ វាប្រហែលជាសំណួរ ដែលយើងពុំអាចរកឃើញចម្លើយបាន។ ការចេះតែសួររកហេតុផល ជាសញ្ញាសម្គាល់មួយនៃទស្សនវិជ្ជា។ វាធ្វើ អោយទស្សនវិជ្ជាខុសពីសាសនា ឬសិល្បៈ។ នៅក្នុងសាសនាជួនកាលទាមទារវិចារណញ្ញាណតែជំនឿទំនៀម ទម្លាប់ និងការគោរពប្រតិបត្តិតាមក៏មានតួនាទី មិនអាចខ្វះបាន ហើយវិចារណញ្ញាណមិនសំខាន់ទេ។ អ្នក សិល្បៈប្រកបដោយប្រឌិតញ្ញាណម្នាក់ ក៏ដូចទស្សនវិទូម្នាក់ដែរ គឺមានចិត្តពោរពេញទៅដោយការតាំងចិត្ត ស្វែងរកការពិតដោយព្យាយាម មើលអោយឃើញអ្វីនៅពីក្រោមផ្ទៃលើនៃវត្ថុ និងរកអោយបានការយល់ដឹងជ្រៅ ឡើងអំពីបទពិសោធន៏មនុស្សតែទោះជាយ៉ាងណាអ្នកសិល្បៈ បោះពុម្ពផ្សាយ ឬបង្ហាញគំនិតស៊ីជម្រៅរបស់គេ ផ្សេងពីអ្នកទស្សនវិជ្ជា គឺគេផ្អែកលើការយល់ដឹងដោយវិចារណញ្ញាណ និងអព្ភន្តរញ្ញាណ ដោយផ្ទាល់ជាជាង ទៅលើការជជែកដេញដោលដោយរកហេតុផល។ ទស្សនវិជ្ជា និង វិទ្យាសាស្រ្ត ក៏មានលក្ខណៈខុសគ្នាដែរ។ ពួកអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត និងអ្នកទស្សនវិជ្ជាពាក់ព័ន្ធក្នុងការស្វែងរកការពិតដោយព្យាយាមរករបកគំហើញថ្មីៗ អំពី ពិភពលោក និងធម្មជាតិនៃបទពិសោធន៏របស់យើង។ ពួកគេគាំទ្រដោយសមហេតុផល ចំពោះអ្វីដែលគេ និយាយ។ ក្នុងករណីនេះកន្លែងដែលអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តខុសប្លែកពីទស្សនវិទូ គឺអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត បញ្ជាក់ការពិត តាមរយៈគ្រឿងបរិក្ខារ ឬការសង្កេតឃ្លាំមើល។ វាសំខាន់ណាស់ដែលអ្នកត្រូវដឹងថាទស្សនវីជ្ជា វិទ្យាសាស្រ្ត និងសិល្បៈ គឺពុំប្រឆាំងគ្នាទេ។ ពួកវាកំពុង ស្រាវជ្រាវរុករកនៅក្នុងពិភពតែមួយ ពួកវាប្រឈមអាថ៌កំបាំងនៃអត្ថិភាពរបស់ពិភពលោក និងអត្ថិភាពរបស់ យើងក្នុងនាមជាមនុស្សហើយ ព្យាយាមសម្រេចអោយបានការយល់ដឹងជ្រៅជ្រះឡើងអំពីវា។ សៀវភៅនេះ ប្រាប់រឿងរ៉ាវអំពីទស្សនវិជ្ជាតាំងពីដើមដំបូងនៃអារ្យធម៌រហូតដល់សម័យវិទ្យាសាស្រ្តបច្ចុប្បន្ន ដូច្នេះវាជាវត្ថុមាន តម្លៃ និងគួរអោយចាប់ចិត្តបំផុត ក្នុងចំណោមសៀវភៅនានា ។
0 មតិយោបល់:
Post a Comment